درمان ریشه دندان کودکان و دندان‌های دائمی نابالغ

درمان ریشه دندان دائمی نابالغ در کودکان و نوجوانان، یک درمان راحت است که در یک کلینیک تخصصی اندو و توسط متخصصین درمان ریشه با‌تجربه انجام می‌گردد. دندان‌هایی که هنوز به بلوغ نرسیده باشند، برای انجام درمان ریشه نیاز به تخصص و مهارت بیشتری نسبت به دندان‌های دائمی بالغ و کامل شده، دارند.

 

درمان ریشه دندان شیری و دائمی نابالغ

درمان ریشه دندان کودکان و دندان‌های دائمی نابالغ اگر چه ترسناک به نظر می‌رسد، اما برخلاف تصورات غلط، درمانی دردناک نخواهد بود. متخصص اندو با کمک روش‌ها و تکنیک‌های پیشرفته، به بهترین شکل می‌تواند کانال دندان را پاکسازی کند، بدون اینکه به عصب و ریشه دندان آسیبی وارد شود یا در فرایند رشد آن اختلال ایجاد کند.

درمان ریشه برای دندان‌های دائمی نابالغ، یک فرایند پیچیده‌تر نسبت به درمان ریشه یا عصب کشی معمولی دارد که حتما باید توسط متخصص اندودنتیکس انجام شود.

 

آناتومی یک دندان

قبل از هرچیز برای درک راحت‌تر، لازم است با ساختار یک دندان دائمی نابالغ آشنا شوید و تفاوت آن را با دندان بالغ بدانید:

یک دندان سالم از 2 بخش اصلی و هر بخش از چند جزء دیگر ساخته شده است. این 2 بخش حیاتی هر دندان تاج و ریشه دندان است که شامل مینای دندان، عاج، پالپ و کانال ریشه می‌باشد.

• تاج بالاترین ناحیه دندان است که با گشودن دهان قابل مشاهده است. درواقع اگر یک دندان را به دو بخش بالا و پایین تقسیم کنیم، قسمت بالایی را تاج دندان مینامیم. تاج دندان شامل مینای دندان، عاج دندان و پالپ می‌شود. عموما نیز اولین نقطه‌ای که دچار پوسیدگی خواهد شد، همین تاج دندان است.
• ریشه بخش پایینی دندان است که در استخوان فک فرو رفته و با آن در پیوند است. ریشه دندان شامل کانال ریشه، عصب‌ها، رگ‌های خونی و دیگر نسوج داخلی را می‌شود. در نهایت انتهای ریشه بسته خواهد بود که تنها عصب‌ها و رگ‌های خونی از ان خارج می‌شوند. هر دندانی بسته به اینکه در کدام بخش از دهان قرار دارد ممکن است دارای یک، دو، سه و یا چهار ریشه باشد.
• مینای دندان لایه سخت، درخشان، سفید رنگ و استخوان مانند است که به منظور محافظت از عاج دندان، روی آن قرار دارد. درواقع بیرونی‌ترین لایه دندان که شما می‌بینید و مانند یک مروارید می‌درخشد، همان مینای دندان است. این لایه بسیار سخت و مقاوم است اما در صورت رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان یا در اثر ضربه و فشار بیش از اندازه، می‌شکند یا دچار پوسیدگی می‌شود.
• عاج قسمت زیرین مینای دندان است که آن نیز جنسی همانند استخوان دارد؛ با این تفاوت که کدر‌تر است. این قسمت محافظ اصلی پالپ دندان است. فشاری که با جویدن غذا به مینای دندان وارد می‌شود، به وصیله عاج دندان به ریشه و استخوان فک منتقل خواهد شد.
• پالپ دندان حیاتی‌ترین قسمت دندان است که به منظور حفظ آن چند لایه بالای آن قرار دارد. دلیل این اهمیت وجود رگ‌های خونی، عصب‌ها و بافت نرم درون آن است که آن را به ریشه متصل می‌کند. پالپ در دوران بلوغ دندان، لایه‌های عاج لازم برای رشد سیستم ریشه دندان را تولید می‌کند. همچنین اعصاب موجود در پالپ، وظیفه انتقال حس فشار، گرما و سرما یا درد را به سامانه عصبی و در نهایت مغز ما، بر عهده دارند. با پوسیدن دندان، نخست پالپ دندان دچار مشکل خواهد شد. در این موارد، درمان پالپ دندان انجام خواهد شد.
• کانال ریشه به بخش باریک و بلندی گفته می‌شود که رگ‌های خونی و اعصاب را از پالپ به انتهای ریشه و در نهایت رگ‌های خونی و اعصاب درون فک، متصل می‌کند. وقتی پوسیدگی عمیق شود به کانال ریشه می‌رسد و اینجا است که روت کانال تراپی یا درمان کانال ریشه نیاز خواهد بود.

 

 

مهمترین تفاوت دندان بالغ و نابالغ

حال بد نیست بدانید در کودکان و نوجوانانی که هنوز دندان‌ها به بلوغ و رشد نهایی خود نرسیده، چند تفاوت با دندان بالغ وجود دارد. نخست اینکه تاج و ریشه دندان به رشد کافی خود نرسیده است. یعنی مینا و عاج دندان هنوز کاملا رشد نکرده و به ضخامت کافی نرسیده است. در نتیجه زودتر دچار پوسیدگی خواهد شد.

همچنین ریشه نیز هنوز کامل نشده و طول کافی ندارد. در همین بین ، انتهای کانال ریشه که اعصاب و رگ‌های خونی باید از آن خارج شوند، هنوز کاملا بسته نشده است. در واقع در انتهای ریشه دندان بالغ، ارتباط زیادی با محیط وجود ندارد اما در دندان نابالغ، پاپیلا یا برآمدگی‌هایی قرار دارد و به نوعی هنوز انتهای ریشه بسته نشده است.

دلیل اصلی مراجعه به متخصص اندو برای درمان ریشه دندان نابالغ در کودکان، وجود همین ضعف است. اگر دندانپزشک به خوبی با ساختار دندان کودکان آشنا نباشد و برای درمان ریشه مهارت کافی نداشته باشد، ممکن است به انتهای ریشه و اعصاب خارج از دندان آسیب جدی وارد کند.

در چنین مواردی ممکن است مشکلات زیادی برای کودک به وجود بیاید، از جمله اینکه رشد دندان به خطر بیفتد یا به اعصاب دهان و فک آسیب وارد شود.

 

مراحل درمان ریشه دندان کودکان و دندان دائمی نابالغ چگونه است؟

به طور کلی درمان ریشه در دندان دائمی نابالغ، چالش متفاوتی را ایجاد می‌کند. در حالی که پالپ برای حیات دندان بالغ اهمیت کمتری دارد اما در رشد اولیه دندان قبل از بزرگسالی نقش مهمی را ایفا می‌کند. به همین دلیل برداشتن کامل پالپ در این مرحله ممکن است رشد ریشه را به تاخیر بیندازد و در نهایت باعث ضعیف شدن دندان و شکنندگی یا تیره شدن آن شود.

بنابراین برای دندان‌های جوانتر، باید از تکنیک های جایگزین استفاده کنیم که تا حد امکان پالپ سالم را حفظ می کند. یکی از این جایگزین‌ها، پالپ تراپی غیر مستقیم است که زمانی استفاده می شود که پالپ در معرض ضربه قرار نگرفته باشد. با استفاده از این تکنیک تا آنجا که ممکن است عاج آسیب دیده را بر می‌داریم در حالی که عاج سفت‌تر نزدیک به پالپ را حفظ می‌کنیم. سپس با استفاده از یک عامل ضدباکتری برای محافظت دندان در برابر عفونت و سپس پر کردن و آب‌بندی دندان، پالپ می‌تواند به طور عادی به تولید عاج ادامه دهد.

به طور کلی مراحل انجام درمان ریشه در کودکان به این صورت است:

• ابتدا محیطی امن و استریل شده برای کودک در نظر گرفته می‌شود.
• سپس با کمک رادیوگرافی دیجیتال و اپکس فایندر طول کانال ریشه و فضای داخلی دندان مورد بررسی دقیق قرار می‌گیرد.
• در مرحله بعد با کمک بی‌حسی موضعی، دندان و فضای اطراف آن بی‌حسی می‌شود.
• اگر عفونت بسیار عمیق بوده و پالپ از بین رفته باشد دیگر نمی‌توان با کمک پالپوتومی این دندان را نجات داد. تنها راه درمان دندان دائمی جوان، پالپکتومی خواهد بود.
• به این صورت که با کمک ابزار‌های تخصصی تاج دندان تا قسمت پالپ پاکسازی می‌شود. یعنی تمامی قسمت‌های سیاه و آلوده به باکتری دندان و خود بافت نرم پالپ را به طور کامل پاکسازی می‌کنند.
• پس از از بین رفتن عفونت، کانال ریشه دندان و هر فضای خالی به وجود آمده ضدعفونی شده و کاملا با ماده گوتا پرکا که زیست سازگار است، پر می‌شود.
• اگر دندان شیری باشد مواد پرکننده آن باید جذب پذیر باشند.
• پر کردن نهایی و روکش دندان گاهی در همان جلسه درمان ریشه و گاهی در جلسه دوم انجام می‌شود.
• به طور کلی انجام درمان ریشه در کودکان بسیار حساس‌تر است و معمولا بیش از یک جلسه زمان نیاز دارد.

بیشتر بخوانید : متخصص اندو (درمان ریشه) کیست؟

مهمترین تکنیک‌های درمان ریشه دندان کودکان

هنگامی که پالپ دندان نابالغ در نتیجه پوسیدگی یا ضربه آسیب می بیند، دستیابی به اهداف درمان ریشه معمولی دشوار است زیرا ریشه‌ها هنوز به طور کامل شکل نگرفته و بسته نشده‌اند. در چنین مواردی، بسته به وضعیت پالپ یا عصب کانال ریشه، چندین گزینه درمانی در دسترس است. آپکسوژنز در مواردی که پالپ زنده باشد، گزینه درمانی توصیه شده توسط متخصصان است. هنگامی که پالپ زنده نمانده باشد، آپکسیکاسیون یا تجویز مجدد عروق، گزینه درمانی توصیه شده است.

این تکنیک‌ها توسط متخصص درمان ریشه قابل انجام است و معمولا از مهارت بالا و استفاده از تجهیزات پیشرفته مانند میکروسکوپ سه بعدی، برای انجام آنها کمک گرفته می‌شود. هدف اصلی از این روش‌ها، درمان ریشه کودکان در کنار کمک به فرایند رشد آنها است. به این ترتیب دندان تا دوران بزرگسالی و برای همیشه با فرزند شما باقی خواهد ماند.

 

آپکسوژنز

روش آپکسوژنز فرایند فیزیولوژیکی طبیعی رشد ریشه را امکان پذیر می‌کند. این روش، زنده ماندن پالپ را در دندان آسیب دیده، حفظ می‌کند تا دندان نابالغ، به طور کامل رشد کند. حفره در تاج دندان ایجاد می‌شود و بافت پالپ آسیب دیده با مواد تری اکسید معدنی (MTA) برای محافظت از شادابی و زنده ماندن بافت پالپ، پوشانده می‌شود. این مواد به بلوغ مداوم دندان منجر خواهد شد. این روند بلوغ مداوم باعث می شود که راس (نوک) ریشه با بزرگ شدن کودک، بسته شود. به نوبه خود، دیواره‌های کانال ریشه نیز ضخیم شده و دندان با گذشت زمان قوی‌تر می‌شود. با ترمیم پالپ، هیچ درمان اضافی روی دندان لازم نخواهد بود. هرچه ریشه بالغ‌تر شود، شانس زنده ماندن در طولانی مدت بیشتر خواهد شد.

 

آپکسی‌فیکاسیون

روش Apexification اجازه می‌دهد تا راس ریشه بسته شود. بنابر این یک مانع اپیکال برای گرفتگی ایجاد می‌شود. در این تکنیک پالپ ناسالم برداشته می‌شود و موادی مانند MTA به صورت آپیکی قرار داده می‌شود تا یک مانع فوری ایجاد شود. در نتیجه انسداد کانال می‌تواند کمی بعد از آن انجام شود. سپس بخش تاجی دندان به منظور حفظ یکپارچگی ساختاری و به حداقل رساندن خطر شکستگی دندان، به طور دائمی ترمیم می‌شود.

 

خون رسانی مجدد

تکنیک ویژه‌ی خونرسانی مجدد با کمک بازسازی عروق، یک روش درمان ریشه است که امکان ادامه رشد ریشه را در یک دندان نکروزه نابالغ با یک راس باز، فراهم می کند. با القای خونریزی در کانال ضدعفونی شده، می‌توان یک لخته خون پایدار ایجاد کرد که نه تنها به عنوان داربست عمل می‌کند؛ بلکه عواملی را نیز برای رشد و تمایز سلول‌های بنیادی، تحریک می‌نماید.

این فرایند که به عنوان مهندسی بافت پالپ شناخته می‌شود، امکان برقراری مجدد زندگی و فعالیت پالپ و تداوم رشد ریشه را فراهم می‌کند. از جمله نکات مثبت در این روش می‌توان به چند مورد اشاره کرد:

• افزایش ضخامت ریشه دندان
• افزایش طول ریشه دندان
• بسته شدن راس (نوک) ریشه دندان

 

 

مراقبت‌های پس از درمان ریشه دندان کودکان

• پس از احیای دندان کودک تا از بین رفتن اثرات بی‌حسی لازم است از خوردن و وارد کردن فشار به دندان خودداری شود.
• در صورت عفونت زیاد دندان پس از از بین بردن عصب، ممکن است آنتی بیوتیک برای فرزندتان تجویز شود.
• تورم و قرمزی تا چند روز در اطراف دندان ترمیم شده، طبیعی است.
• در صورت تشخیص پزشک اگر کودک پس از عصب‌کشی درد آزار دهنده‌ای داشت، می‌تواند از مسکن استفاده کند.
• مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به صورت عادی ادامه دهید.
• در صورت مشاهده درد‌های غیر قابل تحمل که تا چندین روز ادامه پیدا کرد و یا عفونت و التهاب جدیدی ظاهر شد، لازم است حتما مجددا به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

 

با دندان ضربه خورده فرزندم چکار کنم؟

ضربه در دندان کودکان امری بسیار شایع است. عموما پسر بچه‌ها به دلیل بازی‌های هیجانی بیشتر، دچار شکستگی و ترک در دندان می‌شوند. در صورت مراجعه نکردن به موقع به دندان‌پزشک، ترک موجود در دندان راهی را برای نفوذ باکتری‌ها و آلودگی‌ها به پالپ باز می‌کند.

به مرور زمان دندان سالم کودک دچار پالپیت و یا مرگ پالپ می‌شود و اینگونه است که درد دندان کودک به دلیل فشار عفونت به عصب‌ها و ریشه آغاز می‌شود.بنابراین لازم است در اسرع وقت برای التیام درد او به یک متخصص اندو مراجعه کنید.

 

در صورت کم‌توجهی به این شرایط ، کودک با مشکلات زیر مواجهه خواهد شد:

• مشکل به هنگام جویدن و خوردن غذا
• تحمل درد شدید دندان
• اگر ضربه منجر به شکستگی دندان جلو باشد، موجب کاهش اعتماد به نفس او می‌شود.
• شکستگی و ضربه ممکن است منجر به پارگی لب و لثه شود.
• ضعیف شدن دندان در برابر پوسیدگی
• نیاز به درمان ریشه در صورت نفوذ باکتری

 

پالپکتومی به منظور نجات دندان شیری که در اثر آسیب زیاد به ریشه و عصب می‌رسد انتخاب بعدی است که می‌تواند شانس دوباره‌ای به دندان‌های دائمی بدهد تا بتواند تا زمان مقرر خود رشد کنند.

 

راههای جلوگیری از ابتلا به پوسیدگی در دندانهای دائمی نابالغ

• لازم است بهداشت دهان و دندان کودک خود را کنترل کنید. روزانه دوبار مسواک بزنید و برای کشیدن نخ دندان به او کمک کنید.
• پس از هربار میل غذا، دندان‌ها را با آب ولرم شستشو دهید.
• شیر را جایگزین نوشیدنی‌های مضر کنید. شیر به رشد و سلامت دندان‌ کمک می‌کند.
• چکاپ‌های دوره‌ای دندان پزشک را فراموش نکنید.

 

 

 

منابع:

https://www.dentistry33.com/clinical-cases/pediatric-dentistry/146/endodontic-treatment-in-deciduous-teeth-how-to-reduce-time.html

https://pocketdentistry.com/11-endodontics-in-primary-teeth/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6481543/