درمان کیست‌ های ریشه دندان به خودی خود اتفاق نمی‌افتد، یعنی در بسیاری از مواقع هرچه بیشتر صبر کنید، اوضاع بدتر خواهد شد. با دیدن کیست، ضخم یا ضایعات مجاور ریشه دندان که گاهی روی لثه دیده می‌شوند، حتما لازم است توسط یک اندودنتیست و با مهارت‌های خاصش در استفاده از تجهیزات پیشرفته دندان‌پزشکی، درمان شوید.

 

درمان کیست‌ها و ضایعات مجاور دندان، زمانی انجام می‌شود که بتوان تمامی فضا‌های داخلی کانال ریشه را پاکسازی کرد. اینکار تنها توسط فردی متخصص که مهارت کافی در استفاده از ابزارهای ویژه درمان دندان و تشخیص کانال‌های فرعی دندان را دارد، انجام می‌شود.

در واقع دلیل به وجود آمدن آبسه دندان، تجمع عفونت‌هایی در اطراف ریشه است که به هر دلیلی ممکن است به وجود آمده باشند. این گسترش عفونت به قدری خواهد بود که بافت‌های اطراف دندان را آلوده کرده و ممکن است فضای زیادی از لثه و ریشه را درگیر کند.

اگر متوجه درد دندان شدید، اگر آبسه‌ای هرچند کوچک در لثه مشاهده می‌کنید، اگر نگران سلامت خود و دندان‌ای خود هستید، اگر می‌خواهید همیشه خندان باشید و از لبخند خود لذت ببرید، اگر داشتن دهانی خوشبو برایتان اهمیت دارد، آنگاه لازم است حتما در اسرع وقت خود را به یک متخصص درمان ریشه معرفی کنید.

 

درمان کیست‌ های ریشه دندان

درمان کیست‌ها و ضایعات مجاور ریشه دندان، روشی است تخصصی که لازمه انجام آن حضور تخصصی‌ترین تجهیزات دندان‌پزشکی و فردی متخصص است. آبسه دندان بسیار شبیه به یک کیسه است که درون آن از چرک و مایع پر شده است.

دلایل ابتلا به کیست انتهای ریشه دندان

• عموما کیست انتهای ریشه دندان به علت اجتماع باکتری‌های موجود در دهان، که در فضای مابین دندان‌ها جای می‌گیرند، ایجاد می‌شود. اما نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت که دلیل عمده ابتلا به این بیماری عفونی، عدم رعایت نکات بهداشتی بیماران است.
• دلیل دیگری که در افراد موجب تولید آبسه دندان می‌شود، پاکت پریودنتال است. این پاکت فضایی است در لثه و دندان که منبع اجتماع باکتری‌ است.
• عصب‌کشی ناقص و نادرست توسط افراد غیر متخصص نیز از دیگر دلایل در ابتلا به این بیماری است.
• عدم رشد مناسب دندان به ویژه دندان عقل

 

ضایعات عفونی پری اپیکال چیست و در چه ناحیه‌ای از دندان رخ می‌دهد؟

ضایعات عفونی پری اپیکال (به بافت‌های اطراف نوک ریشه دندان پری‌اپیکال می‌گویند) نتیجه ریشه و بافت عفونی داخلی دندان است که در اطراف دندان نکروز شده (مرده)، دندان عقل نهفته و یا درون استخوان فک می‌توان مشاهده کرد. این توده‌های برجسته پاتولوژیکی از مایع و گاز چرکی پوشیده شده‌اند.

اگرچه ممکن است این کیست‌ها بی‌علامت باشند اما اگر کیستی که بر اثر عفونت مجدد ریشه به وجود آمده باشد می‌تواند بسیار خطرناک بوده و موجب از بین رفتن استخوان شود. ابتلا به این ضایعات عفونی عموما از دهه دوم و سوم زندگی آغاز می‌شود و به ندرت دندان‌های شیری به آن دچار می‌گردند.

 

عموما کیست های ریشه دندان چه علائمی ازخود بروز می‌دهند؟

به طور معمول پس از احساس درد و زمانی که بیمار به متخصص درمان ریشه مراجعه می‌کند، با تصویربرداری رادیوگرافی دیجیتال پزشک متوجه این توده در ناحیه ریشه دندان می‌شود. ولی گاهی این آبسه عفونی را می‌توان از علائم زیر نیز تشخیص داد:

• حساسیت شدید به تغییرات دمایی غذاها (گرم و سرد)
• درد و تورم
• قرمزی
• تخلیه چرک از دندان
• مشکل در بلع
• تورم غدد لنفاوی
• درد گوش
• بوی نامطبوع دهان
• احساس مزه بد در دهان

 

اندازه کیست های ریشه دندان

اندازه کیست دندان عموما 2 سانتی متر و کمتر است. اما در برخی موارد نادر، در صورت عفونت‌های شدید پالپ و دیر شدن زمان مراجعه به مطب، این توده بزرگ‌تر شده و به بافت لثه و فک آسیب می‌رساند.

 

انواع آبسه‌های دندانی

منشا آبسه پریودنتال از عفونت‌هایی است که در بافت‌ها و ساختار حمایت‌کننده دندان به وجود می‌آید. این آبسه عموما ساختار لثه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و موجب لق شدن دندان در لثه می‌شود. وقتی باکتری موجود در پلاک دندان وارد لثه آلوده می‌شود ، بیمار دچار پریودنتیت و در نتیجه مبتلا به آبسه پریودنتال می شود.

آبسه پری‌اپیکال که منشا آنها درگیر شدن پالپ و سیستم کانال ریشه به عفونت‌عمیق دندان است.

این آبسه زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از سوراخ‌های ریز دندان پوسیده به سمت داخلی دندان نفوذ کرده و سبب پالپیت شوند. سپس باکتری به استخوان نگهدارنده و پشتیبان دندان با نام (آلوئول) رسیده و آبسه پری‌اپیکال ایجاد می‌کند.

آبسه لثه صرفا روی لثه در اثر ورود باکتری به دیواره لثه وارد می‌شود. این نوع آبسه عمیق نبوده و آسیبی به رباط پریودنتال وارد نمی‌کند.

اگر کیست های ریشه دندان را درمان نکنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟

کیست ریشه دندان، همانند جوشی دردناک در انتهای ریشه است. در اثر پوسیدگی‌های درمان نشده، عفونت های باکتریایی این اجازه را پیدا می‌کند تا به پالپ برسند و آن را عمیقا آلوده کنند و از این طریق وارد مجاری ریشه شوند. با نکروز شدن پالپ، سموم آزاد شده و پاسخ بدن در مقابله با این آلودگی ایجاد التهاب و در نتیجه تولید کیستی در انتهای ریشه دندان است.

اگرچه ممکن است حضور جوشی روی لثه به ظاهر مشکلی به وجود نیاورد اما اگر به موقع درمان نشود ممکن است عوارض زیادی به همراه داشته باشد. عوارضی مانند :

• درد و تورم شدید ناشی از عفونت راس ریشه
• استخوان فک تحلیل رفته و دیگر توانایی نگه داشتن و محافظت از دندان‌ها را ندارد.
• نکروز شدن دندان‌های مجاور
• آزادسازی سموم در نوک ریشه
• از دست دادن دندان
• تب
• سردرد
• انتشار عفونت به کل بافت‌های دهان

کیست آمبوبلاستوما

آملوبلاستوما Ameloblastoma

این کیست یک تومر بسیار شایع است که خوش خیم بوده و به آرامی رشد می‌کند. این کیست‌ها بیشتر در فک پایین دیده می‌شوند و عموما در اطراف دندان‌های مولر اتفاق می‌افتد. پس از درمان ریشه ممکن است مجددا رخ دهد. به همین دلیل جراحی و تخلیه کامل پیشنهاد می‌شود.

از عوارض ابتلا به این نوع شایع از کیست دندان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد و تورم
• لقی دندان
• زخم لثه
• تب

زمان مناسب مراجعه به متخصص ریشه برای درمان کیست های ریشه دندان

فرد بیمار باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن به دندان‌پزشک متخصص اندو مراجعه کند. زمانی که درد شدید احساس کردید یعنی پوسیدگی از مینای دندان به عاج و پس از آن به پالپ رسیده است و با گسترش عفونت عوارض جبران‌ناپذیر زیادی در انتظار خواهد بود. اینگونه می‌توان این احتمال را داد که دندان شما دچار پالپیت شده و نیازمند درمان تخصصی ریشه است:

• زمانی که دندان شما ضربه خورده است و به مرور دچار تغییر رنگ می‌شود.
• زمانی که نسبت به گرما و سرمای غذاها حساس شده‌اید.
• زمانی دچار گوش درد و تورم غدد لنفاوی شده‌‌اید.
• زمانی که در استخوان فک احساس درد می‌کنید.
• زمانیکه در تنفس و بلع خود به مشکل برخورده‌اید.

آیا همیشه برای درمان کیست های ریشه دندان، جراحی لازم است؟

تجمع ضایعات در ریشه دندان، می‌تواند به حدی گسترش پیدا کند که کل استخوان فک را آلوده کند. هرچه دیرتر اقدام به درمان کنید این پیشرفت بیشتر می‌شود. در برخی مواقع طبق تشخیص یک پزشک متخصص درمان ریشه، اگر تخلیه پالپ و کانال‌ها نتواند آبسه را ریشه‌کن کند، آنگاه لازم است با کمک جراحی با نام جراحی اپیکواکتومی این کار انجام شود.

اپیکواکتومی جراحی بسیار ساده است که در آن کلیه عفونت موجود در ریشه دندان پس از باز کردن لثه به طور کامل تخلیه می‌شود. این جراحی نیازمند ابزار‌های تخصصی و فردی متخصص است تا بتواند دور از چشم‌ترین آلودگی‌های را از دندان و لثه شما محو کند.

بیشتر بخوانید : بیماران اندوفوبیک و راه های درمان آن

کیست پریودنتال

کیست‌های پریودنتال در ابتدا با یک تورم گسترده در فک، خودشان را نشان می‌دهند. اما به مرور زمان بدن با بخشی از مایعات عفونی کیست مقابله کرده و آن را جذب می‌کند. در نتیجه از یک تورم به یک جوش کوچک نرمی می‌رسیم که از مایعات چرکی پر شده است.

اگر کیست‌ها بزرگ شوند ممکن است منجر به منبسط شدن استخوان و در نتیجه فشار به ریشه و جابجایی آن شوند. در این راستا مرگ پالپ اتفاق افتاده و با قطع شدن مسیر خونی به داخل دندان، رنگ دندان تیره و کبود می‌شود.

چگونه بفهمیم به کیست انتهای ریشه دندان، مبتلا شده‌ایم؟

این کیست‌ها عموما بی‌نشانه و در انتهای ریشه دندان شروع به رشد می‌کنند. با گذر زمان و با احساس درد می‌توان حدس زد که کیستی در حال رشد است.

در صورت ادامه‌دار شدن، با تغییر رنگ دندان، تورم و حتی جوش روی لثه به راحتی قابل تشخیص خواهد بود.

اما سایز دقیق و میزان وسعت آن تنها با تصویربرداری دیجیتال و سه بعدی متخصص ریشه قابل شناسایی خواهد بود.

آیا می‌توان آبسه دندان را در خانه درمان نمود؟

بهترین راه درمان پیشگیری از بروز بیماری است و بهترین راه پیشگیری، رعایت نکات بهداشت فردی است. با رعایت نکات زیر احتمال ابتلای شما به کمترین میزان خود می‌رسد.

روزانه دوبار مسواک بزنید، نخ دندان بکشید، از دهانشویه حاوی فلوراید استفاده کنید.

در صورت کوچک بودن و نوظهور بودن این کیست ممکن است به مرور با رعایت نکات بهداشتی برای مدتی رفع شود و یا حداقل گسترش پیدا نکند. اما بدانید در صورت بروز این مشکل، تنها راه قطعی درمان، مراجعه به یک کلینیک مجهز درمان ریشه دندان است.

مراحل درمان کیست های ریشه دندان:

درمان کیست به منظور تخلیه کامل آبسه پری‌اپیکال ، به اندازه و قطر کیست و شرایط بیمار بستگی خواهد داشت. اگر کیست کوچک باش ممکن است بتواند به راحتی با درمان ریشه و یا درمان مجدد ریشه، آن را خارج کرد.

در برخی موارد شایع، با کمک جراحی این کیست برداشته می‌شود.

• ابتدا پس از تصویربرداری دیجیتال ، بررسی‌های لازم جهت انتخاب راه درمان توسط متخصص اندو انجام می‌شود.
• در صورت نفوذ عفونت به کانال‌های مخفی، ممکن است تصویر برداری سه بعدی CBCT انجام شود تا بتوان با دقت بیشتری گسترش عفونت و میزان آسیب وارد شده را تخمین زد.
• سپس بیمار را برای شروع مراحل درمان آماده می‌کنند. به این صورت که ابتدا دندان بیمار با محلول ضدعفونی کننده آنتی باکتریال شستشو می‌شود.
• سپس داروی بی‌حسی تزریق شده و تا زمان بی‌حسی کامل صبر می‌شود.
• پس از بی‌حسی کامل ناحیه درمان، با کمک مته دندان نکروز شده را سوراخ می‌کنند تا به محل عفونت برسند.
• عفونت داخلی دندان به طور کامل تخلیه شده و حال نوبت به انتهای ریشه دندان و آبسه می‌رسد.
• کیست به طور کامل بریده شده و از ریشه تخلیه می‌گردد. گاهی لازم است با کمک جراحی کیست خارج گردد.
• حال فضای خالی به خوبی بخیه زده شده و کانال‌ها به صورت کاملا یکپارچه پر می‌شوند تا احتمال ابتلای مجدد به عفونت از بین برود.
• سپس دندان با یک پانسمان موقت مهر و موم می‌گردد.
• پس از درمان برای کنترل شرایط ممکن است آنتی‌بیوتیک و مسکن برای شما تجویز شود تا مراحل بهبودی را با خیالی آسوده و بدون درد بگذرانید.
• در گام آخر پس از بهبودی لازم است برای تعویض پانسمان به پر کردن دائمی دندان و یا روکش به دندان‌پزشک خود مراجعه کنید.

آیا پس از درمان می‌توانم به فعالیت‌های روزانه خود بازگردم؟

اگر کار به جراحی نکشد، عموما دوران نقاهت خاصی نخواهید داشت. می‌توانید مانند سایر روش‌های درمان ریشه، به راحتی به محل کار و فعالیت روزانه خود بازگردید.

اما اگر تحت شرایطی نیاز به جراحی وجود داشته باشد، به دلیل وارد شدن جراحت و درد ناشی از، از بین رفتن بی‌حسی، بهتر است برای یک روز در خانه استراحت کنید.

آیا ممکن است پس از برداشت توده عفونی، مجددا به آن دچار شوم؟

احتمال ابتلا در همین ناحیه، بسیار بسیار ضعیف خواهد بود. تنها در صورتی این اتفاق می‌افتد که اینکار توسط فردی غیرمتخصص انجام شود.

پالپ آلوده‌ی این توده انتهای ریشه، باید به طور کامل قطع و تخلیه شود. باید در درمان ریشه این دندان آسیب دیده، پالپ مرده، کانال‌های فرعی و اصلی  بافت ملتهب به طور کامل پاکسازی شود.  در انتها به خوبی مهر و موم گردد. در غیر این صورت ممکن است دوباره تجمع عفونت در ریشه دندن رخ دهد.

چگونه می‌توان از ابتلا مجدد به آبسه در ریشه دندان جلوگیری کرد؟

نخستین راه جلوگیری از ابتلای مجدد، رعایت بهداشت دهان و دندان است.

برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری، راه حل بعدی ، درمان به موقع دندان عفونی و یافتن متخصص درمان ریشه باتجربه‌ای است که بتواند با مهارت‌های ویژه خود در استفاده از ابزار‌های پیشرفته دندان‌پزشکی، دندان عفونی شما را درمان کند.

پر کردن کانال ریشه به صورت یکپارچه از جدیدترین روش‌های درمانی است که تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است و هیچ فضای خالی برای نفوذ مجدد عفونت در کانال باقی نمی‌گذارد.

یکی دیگر از راهای درمان قطعی جراحی اپیکواکتومی است. به این صورت که کل عفونت و بافت پالپ برداشته شده و تمامی کانال‌های فرعی به طور کامل تخلیه و با مواد زیست سازگار پر می‌شوند.

آیا لازم است حتما برای درمان تجمع ضایعات در ریشه، به یک متخصص اندو مراجعه کنیم؟

تمام فضا‌های داخل کانال‌ها و پالپ باید به طور کامل پاکسازی شود. اینگونه می‌توان با اطمینان گفت که آبسه رفع شده است. از آنجایی که ممکن است باکتری‌ها به کانال‌های فرعی رسیده باشند، لذا حتما لازم است یک متخصص درمان ریشه معتبر با مهارت استفاده از ابزار‌هایی مانند میکروسکوپ سه بعدی، این کانال‌ها را شناسایی و درمان کند.

گاهی اوقات نیز عفونت به قدری چشمگیر است که لازم است علاوه بر درمان مجدد ریشه (ری‌اندو) همزمان جراحی نیز به منظور تخلیه کامل محتویات عفونی دندان، انجام شود. که انجام این عمل تنها از عهده یک متخصص اندو برخواهد آمد.

 

منابع:

https://www.preferreddentalcaresanrafael.com/dental-cyst-and-infection-causes-symptoms-and-treatment/

https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/periapical-cyst

https://www.healthline.com/health/dentigerous-cyst#complications

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3972573/

https://pubs.rsna.org/doi/full/10.1148/radiographics.19.5.g99se021107

https://www.kicklinika.lt/en/what-are-dental-cysts/

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%84%D9%88%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7

https://www.medicalnewstoday.com/articles/170136#treatments