درمان ریشه برای از بین بردن باکتری‌های کانال ریشه آلوده، جلوگیری از عفونت مجدد دندان و نجات ریشه دندان به کار برده می‌شود. این روش توسط متخصص درمان ریشه یا اندودنتیست انجام می‌شود.
درمان ریشه یک روش ساده برای تسکین درد و حفظ دندان آسیب‌دیده افراد است. درد دندان از جمله دردهایی است که اکثر مردم معمولاً حتی برای یک بار هم که شده، آن را تجربه می‌کنند. دندان درد می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. شایع‌ترین علت درد دندان، گسترش پوسیدگی دندان به پالپ است؛ در این حالت شما نیاز به روت‌کانال‌تراپی یا درمان ریشه دندان دارید.
درمان ریشه یا به اصطلاح عامیانه عصب‌کشی، برای دندان‌هایی انجام می‌شود که پالپ (بافت نرم داخل کانال دندان) و بافتهای اطراف ریشه ملتهب، عفونی و دچار آسیب شده باشد. هنگامی که تحت درمان ریشه قرار می‌گیرید، پالپ ملتهب یا آلوده برداشته می‌شود و قسمت داخلی دندان با دقت تمیز و ضد عفونی می‌گردد. سپس با ماده‌ای مخصوصی، پر و مهر و موم می‌شود.
درمان ریشه به شما کمک می‌کند دندان طبیعی خود را حفظ کنید. در نتیجه بدون نیاز به کشیدن دندان و یا کاشت ایمپلنت، روند عادی جویدن خوراکی‌ها را داشته باشید و البته زیبایی لبخند خود را نیز حفظ کنید. لازم به ذکر است که با مراقبت مناسب، بیشتر دندان‌هایی که تحت درمان ریشه قرار گرفته‌اند می‌توانند یک عمر باقی بمانند و مانند دندان‌های سالم، به عملکرد طبیعی خود ادامه دهند.
درمان ریشه یا روت کانال تراپی به چه معنی است؟ (Root Canal Therapy)
روت کانال تراپی از سه کلمه Root به معنای ریشه، Canal به معنای مجرا و Therapy به معنی معالجه تشکیل شده است. با توجه به توضیحات بالا، مفهوم کلی آن درمان ریشه دندان می‌باشد که شاخه‌ای از دندانپزشکی به نام اندودونتیکس است. به عبارت دقیق‌تر، اندودونتیکس علمی در دندانپزشکی است که به درمان دردها و حفظ ریشه دندان می‌پردازد و وظیفه تشخیص دردهای ناحیه فک و صورت و درمان پالپ‌های آماسی و بیمار شده را به عهده دارد.
باید توجه داشت که پوسیدگی دندان می‌تواند درجات مختلفی داشته باشد. در بعضی از موارد لکه‌های پوسیدگی روی مینای دندان و عاج دیده می‌شود که در این حالت دندان‌های ما به ترمیم یا پر کردن با کامپوزیت، نیاز دارند. در چنین مواردی اگر درمان انجام نشود، پوسیدگی گسترش می‌یابد و عفونت وارد پالپ دندان (بافت نرم در مرکز دندان) می‌شود و در نهایت به عصب‌های دندان می‌رسد.
در این زمان علاوه بر پرکردن و ترمیم دندان، به روت‌کانال‌تراپی نیز احتیاج خواهید داشت. جالب است بدانید که فشار روی محفظه پالپ در شب بسیار بیشتر از روز است، درد ناشی از رسیدن به این مرحله از پوسیدگی دندان، شب‌ها بیشتر از روز احساس می‌شود. این درد یکی از نشانه‌های نیاز شما به درمان ریشه است. با این وجود باید توجه داشته باشید که همیشه مشکلات ریشه دندان‌ها با درد همراه نیست. به همین دلیل چکاپ‌های دوره‌ای در حفظ دندان‌ها بسیار ضرورت دارد.
به طور خلاصه، درمان ریشه یا روت کانال‌تراپی عبارت است از نجات یا درمان دندانی که به علت پوسیدگی یا شکستگی یا درمان های دندانپزشکی وسیع مجاور اطاق عصب ریشه، در معرض از دست رفتن می‌باشد.
آشنایی با ساختار دندان
برای درک درمان ریشه، ابتدا باید آناتومی دندان را بشناسیم. تاج و ریشه دو بخش اصلی این عضو از بدن را تشکیل می‌دهند. درون ریشه دندان، زیر مینای سفید و لایه سخت عاج، یک بافت نرم به نام پالپ وجود دارد. پالپ حاوی رگ‌های خونی، اعصاب و بافت همبند است که به رشد ریشه و درک حس های ناشی از تحریکات حرارتی و فیزیکی دندان شما کمک می‌کند. به بیانی دقیق‌تر، دندان‌ها یک هسته نرم به نام پالپ دارند که از تاج (قسمت قابل مشاهده دندان) تا نوک ریشه دندان در استخوان فک، گسترش می‌یابد.
وقتی دندان شکستگی یا حفره‌ای عمیق دارد، باکتری‌ها می‌توانند وارد پالپ شوند. اگر این باکتری‌ها و پوسیدگی‌های حاصل از آنها درمان نشوند، باعث ایجاد عفونت جدی یا آبسه دندان می‌شوند. این عفونت ممکن است منجر به مرگ پالپ، از بین رفتن استخوان و از بین رفتن خود دندان شود که در این‌صورت شما برای درمان این عارضه نیاز به روت‌کانال‌تراپی خواهید داشت.
علائمی که نشان می‌دهد شما به عصب‌کشی نیاز دارید:
علائمی که نشان می‌دهد پوسیدگی دندان به کانال ریشه و عصب رسیده است و در نتیجه دندان نیاز به درمان مجرای ریشه دارد:
- درد شدید هنگام جویدن، گاز گرفتن و یا بعد از خوردن غذا
- جوش و آبسه روی لثه‌ها
- تورم بافتهای اطراف دندان
- احساس درد شدید در دندان بدون هیچ دلیلی یا دندان درد طولانی مدت با درد غیر قابل تحمل
- دندان‌های سیاه همراه با سوراخ‌های عمیق روی دندان آسیب دیده؛ یا حتی فروریختن دیواره‌های دندان
- یک درد ناگهانی و شدید در دندان هنگام غذا خوردن، نوشیدن آب یا نوشیدنی‌هایی که خیلی سرد یا خیلی گرم باشد.
لزوم درمان ریشه و معالجه عصب
اگر ریشه دندان آسیب‌دیده معالجه نشود نهایتاً منجر به کشیدن و یا از دست دادن دندان خواهد شد. همان‌طور که در توضیحات بالا ذکر شد، دندانی تحت معالجه ریشه قرار می‌گیرد که پالپ آن دچار عفونت شده است و اگر این پالپ آلوده و ملتهب خارج نشود یا به عبارتی، معالجه انجام نگردد، در اکثر مواقع درد آن زیاد شده و بیمار با مشکلاتی در جویدن مواجه می‌شود.
ولی مواردی وجود دارد که درد فروکش می‌کند. باید توجه داشت که از بین رفتن درد دندان نشانه بهبودی پالپ دندان نیست و عفونت به سیر خود ادامه می‌دهد. سرایت عفونت به استخوان انتهای ریشه باعث ایجاد گرانولوم، کیست و یا آبسه می‌گردد که خود، درد و ناراحتی ثانویه‌ای را به دنبال دارد. در صورت معالجه عصب و در واقع ریشه، دندان حفظ می‌شود. در غیر این صورت دندان از دست می‌رود و باید از فک خارج شود.
در چنین مواردی درمان‌های بعدی مانند ایمپلنت دندانی و یا استفاده از بریج‌های دندان به حفظ زیبایی و کمک به جویدن فرد، مورد استفاده قرار خواهد گرفت اما هیچ کدام کارایی یک دندان طبیعی را نخواهند داشت.
مراحل درمان ریشه
درمان ریشه اغلب می‌تواند در یک یا دو جلسه انجام شود و شامل مراحل زیر است:
گام اول: شروع درمان ریشه (تشخیص محل پوسیدگی و بی‌حس کردن آن)
نخست متخصص درمان ریشه دندان با استفاده از اشعه ایکس از دندان شما عکس‌برداری می‌کند تا محل پوسیدگی‌ها مشخص شود. سپس با استفاده از داروی بی‌حسی موضعی، بافت لثه اطراف دندان آسیب‌دیده را بی‌حس می‌کند. پس از بی‌حس‌شدن دندان، اندودنتیست یک محافظ لاستیکی کوچک به نام رابردم یا “سد دندانی” را روی دندان آسیب‌دیده قرار می‌دهد تا دندان را از بقیه فضای داخل دهان جدا کند و در حین انجام کار، آن را تمیز و بدون بزاق نگه دارد. وظیفه دیگر رابردم محافظت شما از بلعیدن وسایل ظریف و کوچکی است که دندانپزشک برای روت کانال تراپی از آنها استفاده می کند
گام دوم: پاکسازی عفونت ریشه
پس از برداشتن پالپ بیمار، محفظه پالپ و کانال‌های ریشه، شسته و تمیز می‌شوند. لازم است به این نکته توجه داشته باشید که قبل از پر کردن دائمی کانال‌های ریشه، آنها باید از هرگونه عفونت تمیز و خشک شوند. در بعضی از موارد هنگام درمان ریشه، داروهای مخصوصی در محفظه پالپ و کانال ریشه تزریق می‌شود تا عفونت را از بین ببرد. در این حالت ممکن است کانال دندان برای چند روز پانسمان بماند تا عفونت آن کاملا رفع شود.
گام سوم: پر کردن ریشه
پس از تمیز کردن دندان از عفونت، نوبت به پر کردن فضای داخلی دندان یا همان محفظه پالپ خالی و کانال‌های ریشه، می‌رسد. برای پر کردن دندان از خمیر سیلر و ترکیبی پلاستیکی استفاده می‌شود. در فاصله بین خالی‌کردن تا پرکردن دندان برای جلوگیری از عفونت‌های احتمالی، مخصوصا در لایه‌های داخلی دندان، داروهای ضد میکروبی موضعی برای بیمار استفاده می‌شود. گاهی اوقات ممکن است عصب‌کشی در چند جلسه انجام شود. برای این منظور یک پرکردگی موقت روی دندان گذاشته می‌شود تا از تماس مستقیم مواد غذایی با داخل دندان و یا ورود آلودگی به فضای پالپ، جلوگیری شود.
گام چهارم: ترمیم دندان به‌صورت طبیعی
مرحله نهایی روت‌کانال‌تراپی، ترمیم دندان شما است. این کار با کمک آمالگام که یک آلیاژ فلزی است انجام می‌شود. همچنین می‌توان ترمیم را با مواد کامپوزیتی همرنگ دندان انجام داد. در فرایند درمان ریشه یا عصب‌کشی، دندان به علت پوسیدگی‌ها و پرکردگی‌های گسترده، به شدت ضعیف می‌شود. به همین دلیل باید از آسیب‌های بعدی محافظت شود تا به عملکرد طبیعی بازگردد. برای این کار گاهی از روکش دندان استفاده می‌شود که ظاهری شبیه به مینای طبیعی دندان دارد. این روکش‌ها از مواد متفاوتی ساخته می‌شود و شما می‌توانید برای انتخاب هر یک از این ترمیم‌ها با دندانپزشک خود مشورت کنید.
روکش‌های زیرکونیا و یا پرسلن (سرامیکی) از متداول‌ترین نوع محافظ دندان هستند که هم ظاهری کاملا شبیه به دندان طبیعی دارند و هم در برابر فشار مقاوم هستند. به همین دلیل در فرایند جویدن مشکلی نخواهند داشت و به حفظ بلند مدت دندان ترمیم شده، کمک می‌کنند.
آیا درمان ریشه با درد همراه است؟
با توجه به اینکه در این تکنیک از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود، این عمل درد بیشتری نسبت به عمل‌های دیگر دندانپزشکی مانند پر کردن یا برداشتن دندان عقل ندارد. با این حال بعد از انجام روت‌کانال‌تراپی ممکن است تا چند روز احساس ناراحتی خفیفی داشته باشید. اگر درد یا فشار بیش از چند روز طول کشید، حتما با دندانپزشک یا متخصص درمان ریشه، صحبت کنید.
هزینه درمان ریشه
هزینه انجام این تکنیک بستگی به میزان پیچیده بودن مشکل پیش آمده دارد. برای مثال تعداد کانال‌های دندان در محاسبه هزینه مهم است. نکته قابل توجه در این مورد این است که به طور کلی درمان ریشه و ترمیم دندان طبیعی، هزینه کمتری نسبت به کشیدن دندان دارد. چرا که یک دندان کشیده شده باید با کاشت ایمپلنت جایگزین شود تا عملکرد دندان‌ها و فرایند جویدن (و یا زیبایی لبخند شما) مختل نشود. همچنین کاشت دندان از جابجایی دندان‌های مجاور جلوگیری می‌کند.
دوره نقاهت درمان ریشه
در چند روز اول پس از درمان، دندان شما ممکن است حساس باشد؛ به خصوص اگر قبل از عمل، دچار عفونت و یا درد زیادی بوده باشد اما جای نگرانی نیست. این درد را می‌توان با داروهای مسکنی که دندانپزشک متخصص برای شما تجویز می‌کند، از بین برد. با این وجود اگر دردی دارید که بیش از چند روز طول کشید، با متخصص خود تماس بگیرید.
آیا تمام دندان‌های آسیب‌دیده می‌توانند تحت درمان ریشه قرار گیرند؟
پاسخ این سوال خیر است. اما خبر خوب این است که بیشتر دندان‌های آسیب‌دیده با استفاده از این روش قابل درمان هستند. گاهی اوقات به دلایل مختلفی، یک دندان را نمی‌توان نجات داد. این دلایل عبارتند از:
- کانال‌های ریشه در دسترس نیستند
- ریشه به شدت شکسته است
- فضای اطراف دندان در فک از استخوان کافی برخوردار نیست
- زمانی که دندان را نمی‌توان ترمیم کرد.
با این حال، پیشرفت در دانش اندودنتیکس این امکان را فراهم می‌کند که اگر روت‌کانال‌تراپی موثر نباشد، جراحی ریشه دندان بتواند دندان را نجات دهد.
نکات تکمیلی و مهم درمان ریشه
1- تا زمانی که دندان شما توسط دندانپزشک ترمیم نشده است، از گاز گرفتن یا جویدن با آن امتناع کنید. دندان ترمیم نشده مستعد شکستگی و عفونت است. بنابر این باید در اسرع وقت برای ترمیم کامل به دندانپزشک مراجعه کنید.
2-اگر عفونت به بیش از فضای پالپ دندان گسترش یافته باشد، ممکن است به تجویز آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشید.
3- اگر درمان ریشه نیاز به مراجعه‌های متعدد داشته باشد، برای محافظت از دندان، یک پر کننده موقت در تاج آن قرار می‌گیرد. به این پر کننده پانسمان دندان گفته می‌شود که بباید دقت کنید تا تکمیل درمان داخل حفره دندانی شما باقی بماند
4- بیشتر دندان‌هایی که تحت درمان ریشه قرار گرفته‌اند، به اندازه سایر دندان‌های طبیعی دوام دارند. در موارد معدودی، دندانی که تحت درمان ریشه قرار گرفته است بهبود نمی‌یابد یا درد ادامه دارد. در صورت متوقف نشدن درد، انجام مجدد روت‌کانال‌تراپی می‌تواند دندان را نجات دهد.
5- سعی کنید بعد از عصب‌کشی، غذاهای نرم بخورید که به جویدن بسیار کمی نیاز دارند. خوراکی‌هایی مانند تخم‌مرغ و ماهی یا میوه‌های بسیار نرم، مناسب هستند. از خوردن غذاهای سفت که ممکن است به دندان‌هایتان آسیب برساند، خودداری کنید. همچنین پیشنهاد می‌شود تا چند ساعت پس از درمان ریشه، غذا نخورید تا بی‌حسی دهان از بین برود؛ در غیر این صورت ممکن است گونه یا زبان خود را گاز بگیرید.
6- در طی روزهای اول پس از درمان ریشه، به دلیل حساسیت دندان ممکن است در دندان پر شده درد ایجاد شود که کاملا طبیعی است. دندان درد، در عرض چند روز کاملا از بین می‌رود.
7- درمان ریشه دندان یک فرایند اثربخش و بی‌خطر است که به طور موفقیت‌آمیزی برای میلیون‌ها نفر در سال انجام می‌شود. اگر از درد یا فرایند انجام آن می‌ترسید حتما به متخصص درمان ریشه مراجعه کنید تا با تجهیزات پیشرفته، این درمان را با کمترین درد و آسیب و در سریع‌ترین زمان ممکن برای شما انجام دهد.
8- در گذشته دندان‌هایی که تحت معالجه درمان‌ریشه یا عصب‌کشی قرار می‌گرفتند، به تدریج سیاه و تیره رنگ می‌شدند اما امروزه این تغییر رنگ به علت پیشرفت‌های تکنیکی، کم و ناچیز است.
دیدگاهتان را بنویسید